knowledge portal
2021 წლის 31 ოქტომბრიდან 12 ნოემბრის ჩათვლით, შოტლანდიის ქალაქ გლაზგოში ჩატარდა კლიმატის ცვლილებებისადმი მიძღვნილი 26-ე საერთაშორისო კონფერენცია, რომელიც ცნობილი გახდა სახელწოდებით COP26 (Conference of the Parties). ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი შეხვედრა პარიზის კლიმატის შეთანხმების შემდეგ, რომელშიც მონაწილეობა მიიღეს თითქმის ყველა ქვეყნის ლიდერებმა, გარემოსდამცველებმა, სამოქალაქო აქტივისტებმა, მეცნიერულმა საზოგადოებამ და კერძო სექტორის წარმომადგენლებმა.
კონფერენციის მიზანი იყო შეეფასებინათ ქვეყნების მიერ კლიმატის ცვლილებასთან ბრძოლის მიმართულებით მიღებული პროგრესი და დაესახათ ახალი მიზნები, რათა გლობალური საშუალო ტემპერატურა არ გაიზარდოს 1.5 გრადუსზე მეტი წინასწარ ინდუსტრიულ მაჩვენებელთან შედარებით.
COP26-ის შედეგებს შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო გლაზგოს კლიმატური პაქტი, რომელიც მონაწილე ქვეყნების მხრიდან ოფიციალურად იქნა მიღებული. მიუხედავად იმისა, რომ შეთანხმება არ იყო იურიდიულად სავალდებულო, მას ჰქონდა დიდი პოლიტიკური და მორალური წონა. პირველად კლიმატის საერთაშორისო დოკუმენტში პირდაპირ ჩაიწერა საჭიროება ნახშირის ენერგიის გამოყენების ეტაპობრივი შემცირებისა (phase-down of coal), რაც მრავალი წლის განმავლობაში ერთ-ერთი ყველაზე სენსიტიური საკითხი იყო.
შეთანხმების მიხედვით:
გლაზგოში განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო მეთანის გაზის ემისიის შემცირებას. 100-მდე ქვეყანამ ხელი მოაწერა შეთანხმებას, რომლის მიზანია 2030 წლამდე გლობალურად შემცირდეს მეთანის ემისია 30%-ით. მეთანი ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი სათბურის გაზია, რომლის ტემპერატურის გაზრდის პოტენციალი 25-ჯერ აღემატება ნახშირორჟანგს მოკლე პერიოდში.
მიუხედავად დიდი მხარდაჭერისა, შეთანხმებას არ შეუერთდნენ ისეთი სახელმწიფოები, როგორებიც არიან ჩინეთი, ინდოეთი და რუსეთი — ქვეყნები, რომლებიც მეთანის მნიშვნელოვანი გამონაბოლქვის წყაროებად ითვლებიან.
გლაზგოში მიღწეულ იქნა ერთ-ერთი ყველაზე მასშტაბური შეთანხმება ტყეების დაცვასთან დაკავშირებით. 100-ზე მეტმა ქვეყანამ, მათ შორის ბრაზილიამ და ინდონეზიამ, რომლებიც წარსულში ხშირად უარყოფდნენ მსგავსი ტიპის შეთანხმებებს, იკისრეს ვალდებულება, რომ 2030 წლისთვის შეჩერდება ტყეების მასობრივი გაჩეხვა და გაიზრდება ტყის საფარის აღდგენის პროგრამები.
ამ შეთანხმებას დაუჭირა მხარი კერძო სექტორიც, მათ შორის დიდმა საბანკო და სასოფლო-სამეურნეო კომპანიებმა, რომლებიც შეთანხმდნენ, რომ არ დააფინანსებენ ისეთ პროექტებს, რომლებიც ტყის გაჩეხვას იწვევს.
COP26-ის ერთ-ერთი ყველაზე დაპირისპირებული საკითხი იყო ნახშირის ენერგიის მომავლის განსაზღვრა. თავდაპირველად შეთანხმების ტექსტში საუბარი იყო ნახშირის ეტაპობრივ გაუქმებაზე (phase-out), თუმცა ინდოეთისა და ჩინეთის მოთხოვნით ტექსტში სიტყვა „გაუქმება“ ჩანაცვლდა სიტყვით „შენელება“ (phase-down), რაც ბევრისთვის იმედგაცრუების მიზეზი გახდა.
თუმცა, თავად იმ ფაქტმა, რომ ნახშირის თემა ოფიციალურად მოხვდა საერთაშორისო კლიმატურ შეთანხმებაში, მნიშვნელოვანი სიმბოლური ნაბიჯია და ასახავს დამოკიდებულების ცვლილებას.
ერთ-ერთი მთავარი თემა გლაზგოში იყო ფინანსური დახმარება განვითარებადი ქვეყნებისადმი, რომლებიც ყველაზე მეტად განიცდიან კლიმატის ცვლილების ნეგატიურ შედეგებს. ჯერ კიდევ 2009 წელს განვითარებულმა ქვეყნებმა აიღეს ვალდებულება, რომ ყოველწლიურად გამოყოფდნენ 100 მილიარდ დოლარს კლიმატური ადაპტაციისა და გამკლავების ღონისძიებებისათვის. თუმცა ეს თანხა დღემდე სრულად არ გამოყოფილა.
გლაზგოს სამიტზე კვლავ დადასტურდა ეს ვალდებულება და გაჩნდა ინიციატივა, რომ 2025 წლისთვის დაფინანსება გაიზარდოს და მოიცვას არა მხოლოდ კლიმატის ცვლილების შეკავება (mitigation), არამედ ადაპტაციაც (adaptation).
სამიტის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მიმართულება იყო ტექნოლოგიური ინოვაციების წახალისება და კერძო სექტორის გააქტიურება. მრავალი ტექნოლოგიური კომპანია და ინვესტორი გამოვიდა ინიციატივებით:
ასევე გაიმართა შეთანხმება „Glasgow Breakthrough Agenda“, რომლის მიზანია 2030 წლისთვის განახლებადი ენერგია, სუფთა ტრანსპორტი და მდგრადი სოფლის მეურნეობა გახდეს ყველასთვის ხელმისაწვდომი.
მიუხედავად მრავალი დადებითი ინიციატივისა, COP26-ის შედეგები გააკრიტიკეს როგორც სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლებმა, ისე ექსპერტებმა:
გლაზგოში აქტიურად ისმოდა იმ მოქალაქეებისა და ორგანიზაციების ხმა, რომლებიც მოითხოვდნენ კლიმატური სამართლიანობის უფრო მაღალ პრიორიტეტად გადაქცევას — ანუ იმის აღიარებას, რომ დაბალშემოსავლიანი ქვეყნები არ უნდა იტანდნენ შედეგებს იმ ემისიების გამო, რომლებიც უმეტესად განვითარებული ქვეყნების მიერაა წარმოშობილი.
საქართველოს, როგორც კლიმატურად მგრძნობიარე რეგიონში მდებარე ქვეყანას, COP26-ის შედეგები მნიშვნელოვანია როგორც საფრთხის, ასევე განვითარების შესაძლებლობის კუთხით.
COP26 იყო მნიშვნელოვანი ნაბიჯი გლობალურ კლიმატურ მმართველობაში, თუმცა არ იყო გადამწყვეტი გარდატეხის მომენტი. მიღწეულ იქნა რიგი წინსვლები — ნახშირის შემცირების შეთანხმება, მეთანის ემისიის ვალდებულება, ტყეების დაცვა და კლიმატური დაფინანსების აღდგენის მცდელობა. თუმცა ეს ნაბიჯები უნდა განისაზღვროს კონკრეტული ვადებით, მკაფიო ვალდებულებებითა და მონიტორინგის სისტემებით, წინააღმდეგ შემთხვევაში პროგრესი კვლავ ნელდება.
საქართველოსთვის COP26 წარმოადგენს მკაფიო სიგნალს, რომ კლიმატური პოლიტიკა აღარ არის მხოლოდ გარემოსდაცვითი დღის წესრიგი — ის არის ეკონომიკური, სოციალური და საგარეო პოლიტიკის განუყოფელი ნაწილი. სწორედ ამიტომ, ქვეყნის მომავალი წარმატება დიდწილად დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად ეფექტურად და გონივრულად მოახერხებს საქართველო კლიმატურ ტრანსფორმაციაში ჩართვას.